Η Προσευχή των Πατέρων της Όπτινα - πρόταση διδακτικής αξιοποίησης στο μάθημα των Θρησκευτικών

Η προσευχή των Πατέρων της Όπτινα είναι μία πολύ όμορφη πρωινή προσευχή που μπορεί να αξιοποιηθεί διδακτικά σε τουλάχιστον τέσσερις διάφορες διδακτικές ενότητες των νέων (μεταβατικών) βιβλίων θρησκευτικών: στη Β' Θεματική Ενότητα της Γ' Γυμνασίου (στις υποενότητες για την πίστη), στη διδακτική ενότητα 1.3 της Α' Γενικού Λυκείου που είναι αφιερωμένη στη "μεταμορφωτική δύναμη της προσευχής", στη διδακτική ενότητα 2.2 της Β' Γενικού Λυκείου που αναφέρεται στην "έκφραση της πίστης" και στη διδακτική ενότητα 3.4 της Γ' Γενικού Λυκείου που με άξονα τη Μεταμόρφωση του Χριστού κάνει λόγο για τη μεταμόρφωση της ζωής κάθε ανθρώπου. 

Βασικός άξονας της προσευχής των Πατέρων της Όπτινα είναι η εμπιστοσύνη μας στο θέλημα του Θεού, το άφημα στα χέρια Του ακόμη και στις πιο απρόοπτες καταστάσεις της ζωής μας. Η συνειδητοποίηση από τους μαθητές ότι η ζωή όλων μας βρίσκεται στα χέρια του Θεού ακόμη και όταν αντιμετωπίζουμε πολύ δύσκολες καταστάσεις όπως μία σοβαρή ασθένεια σαν αυτή που προκαλεί ο κορωνοϊός, μπορεί να λειτουργήσει λυτρωτικά για την ψυχή τους και να τους απαλλάξει από το υπερβολικό άγχος που γεννά η περίοδος της πανδημίας που διανύουμε. Παράλληλα μπορεί να προβληθεί η προσευχή, σε όλες τις εκφάνσεις της, ως το κατεξοχήν μέσο επικοινωνίας μας με το Θεό και μεταμόρφωσης της ζωής μας.

Ανάμνηση Θαύματος Αγίου Θεοδώρου του Βυζαντίου

Όσοι έχουν ζήσει έστω για λίγες μέρες στην πανέμορφη πρωτεύουσα της Λέσβου, την θαλασσοβρεγμένη Μυτιλήνη, θα έχουν σίγουρα επισκεφτεί τον Μητροπολιτικό ναό του Αγίου Αθανασίου, σημαντικό θρησκευτικό προσκύνημα της πόλης, όπου φυλάσσεται ακέραιο το σκήνωμα του πολιούχου της Αγίου Θεοδώρου του Βυζαντίου.

Το θαύμα του οποίου την ανάμνηση γιορτάζει από το έτος 1936 μ.Χ. κάθε χρόνο κατά την Δ' Κυριακή του Πεντηκοσταρίου η Μυτιλήνη, κατόπιν πρωτοβουλίας του τότε Μητροπολίτη της Ιακώβου του από Δυρραχίου, φέτος είναι πιο επίκαιρο από ποτέ καθώς μας θυμίζει πολύ έντονα την δύσκολη κατάσταση που ακόμη αντιμετωπίζουμε στην πατρίδα μας και στον κόσμο με τον Κορωνοϊό και την παγκόσμια επιδημία της νόσου Covid-19. Μία εβδομάδα ακριβώς πριν επιτραπεί επιτέλους και πάλι στους πιστούς να αρχίσουν να λειτουργούνται στις εκκλησιές της πατρίδας μας, το θαύμα της διασώσεως του πληθυσμού της πόλεως της Μυτιλήνης από την πανώλη, με τη χάρη του Αγίου Θεοδώρου του Βυζαντίου, μας θυμίζει ότι η Εκκλησία είναι πρόξενος θεραπειών και όχι αιτία νόσων, λιμάνι και όχι ναυάγιο, ζωή και όχι θάνατος.

Χριστός Ανέστη! Χρόνια πολλά στην όμορφη, μα και πολύπαθη κατά τα τελευταία χρόνια, Μυτιλήνη και στους φιλόξενους κατοίκους της. Ο Άγιος Θεόδωρος ας είναι βοηθός σας και προστάτης του νησιού σας πάντα!

Συναξάρι

Το 1832 μ.Χ. μάστιζε φοβερή θανατηφόρος αρρώστια, η πανώλης, τον πληθυσμό της Μυτιλήνης. Οι θάνατοι κάθε μέρα γινότανε και περισσότεροι. Οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να σκορπιστούν στους γύρω λόφους ελπίζοντας ότι έτσι θα αποφύγουν τη μετάδοση της αρρώστιας. Και οι αρχές της πόλεως αφήκαν τα γραφεία τους στην πόλη και κατέφυγαν και αυτές στα βουνά. Όλα τα μέτρα όμως που έπαιρναν, ήταν ανίσχυρα να σταματήσουν την αρρώστια και το θάνατο. Η κυβέρνηση έστειλε συνεργεία γιατρών από την Κωνσταντινούπολη και φάρμακα, που πάλι δεν έφεραν κανένα αποτέλεσμα.

Αλλά ό,τι δεν κατόρθωσαν οι ανθρώπινες προσπάθειες, το έκαμε η χάρη του Θεού με τις προσευχές του Αγίου Θεοδώρου.

Σ’ αυτές τις κρίσιμες μέρες και μάλιστα τη νύχτα της Παρασκευής της α΄ εβδομάδας των Νηστειών, φανερώθηκε ο Άγιος στον τότε Πρωτοσύγκελλο Καλλίνικο, τον μετέπειτα Μητροπολίτη Μυτιλήνης και αργότερα Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, και του παρήγγελε να ειπεί στο Μητροπολίτη να μαζέψει τους χριστιανούς από τις εξοχές, όπου είχαν καταφύγει, να κάνουν αγρυπνία στο Μητροπολιτικό ναό και να βγάλουν και το λείψανο του από την κρύπτη του ναού. Ο Πρωτοσύγκελλος δεν έδωσε σημασία στο όνειρο, αλλά μετά από μια εβδομάδα, και πάλι νύκτα της Παρασκευής, βλέπει το ίδιο όνειρο ζωηρότερα, και αυστηρότερον τον Άγιο. Αμέσως αυτή τη φορά έτρεξε και ανακοίνωσε στο Μητροπολίτη την εντολή του αγίου. Ο Μητροπολίτης αμέσως συνάντησε τον Τούρκο Διοικητή και του ζήτησε την αδεία να επιτρέψει να ειδοποιήσει με κάθε μέσο τους χριστιανούς, να έλθουν στο ναό και να παρακαλέσουν όλοι τον Θεό να σωθούν απ’ την αρρώστια. Οι Τούρκοι γιατροί, που ήρθαν απ’ την Κωνσταντινούπολη, αντέδρασαν. Δεν ήθελαν να γίνει συγκέντρωση από φόβο να μη μεταδοθεί η αρρώστια περισσότερο. Όμως ο Διοικητής βλέποντας ότι ο κόσμος πέθαινε, παρ’ όλα τα μέτρα που είχαν πάρει οι γιατροί, έστω και αν είχαν απομακρυνθεί από τα σπίτια τους οι κάτοικοι, έδωκε την άδεια για συγκέντρωση και αγρυπνία.

Όλοι οι χριστιανοί με πίστη και ελπίδα έτρεξαν στο ναό, που γέμισε μέσα, έξω και τους γύρω δρόμους. Έκλαψαν, παρακάλεσαν το Θεό, και ζήτησαν και τη βοήθεια του Αγίου, που έμαθαν ότι φανερώθηκε με όνειρο στον Πρωτοσύγκελλο. Ξημέρωσε και προσευχότανε. Τις πρωινές ώρες ο Μητροπολίτης και ο Πρωτοσύγκελλος κατέβηκαν στην κρύπτη του ναού, έβγαλαν με ευλάβεια το λείψανο του Αγίου Θεοδώρου και έκαμαν μια σύντομη λιτανεία γύρω στο ναό.

Από εκείνη την ώρα δεν πέθανε κανείς Χριστιανός ή Τούρκος από την πανώλη. Η πόλη ονόμασε τον Άγιο Θεόδωρο «Πολιούχο», δηλαδή προστάτη της πόλεως και του νησιού της Λέσβου. Τούρκοι και Έλληνες με κάθε τρόπο ομολογούσαν το θαύμα και φανέρωναν την ευγνωμοσύνη τους στο Θεό και τον προστάτη Άγιο.

Από τότε το σεπτό λείψανο του αγίου δεν το ξανάβαλαν στην κρύπτη του ναού, αλλά το τοποθέτησαν φανερά και για τους Τούρκους στη θέση του Μητροπολιτικού ναού, που βρίσκεται σήμερα και αποτελεί, όπως λέγει και το απολυτίκιο του αγίου, «θησαυρόν τιμαλφή» για την Λέσβο.

Σαν πολιούχος ο Άγιος Θεόδωρος προστάτεψε την Λέσβο και κατά τον τελευταίο πόλεμο του 1940 μ.Χ., που ενώ οι Ιταλοί βομβάρδιζαν διαφόρους στόχους, όπως τον ασύρματο της πόλεως, που ήταν στη Νεάπολη, τα εργοστάσια Σουρλάγκα στον κόλπο της Γέρας, στο λιμάνι το πλοίο «Αρντένα», καμιά βόμβα δεν πέτυχε το στόχο της και πολλές απ’ αυτές βυθίστηκαν στο έδαφος χωρίς να εκραγούν.

Σε ανάμνηση του θαύματος της διασώσεως του πληθυσμού της πόλεως από την πανώλη, από το έτος 1936 μ.Χ., με πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιακώβου του από Δυρραχίου, καθιερώθηκε νέα γιορτή στη Μυτιλήνη την Δ' Κυριακή από το Πάσχα, κατά την οποία γίνεται με μεγάλη λαμπρότητα και με συμμετοχή χιλιάδων λαού η λιτάνευση του σεπτού λειψάνου του Αγίου.

Ἀπολυτίκιον

Ἦχος δ´. Ταχὺ προκατάλαβε.

Τὸ πάντιμον Λείψανον τοῦ Θεοδώρου πιστοί, ἐνδόξως τιμήσωμεν ὡς θησαυρὸν τιμαλφῆ, καὶ πάντες βοήσωμεν· Σῶσον ἐκ τῶν κινδύνων τοὺς πιστῶς σε ὑμνοῦντας, ὡς πότε σὺ ἐῤῥύσω ἐκ πανώλους τὴν πόλιν, καὶ πάντας περιφρούρησον ταῖς ἱκεσίαις σου.

Πηγή: Ορθόδοξος Συναξαριστής

H περίοδος του Πεντηκοσταρίου και η Αναστάσιμη προσευχή

Η περίοδος που ξεκινάει από την ημέρα του Πάσχα και έχει έκταση μέχρι και την Κυριακή των Αγίων Πάντων, δηλαδή συνολικά 57 ημέρες, ονομάζεται περίοδος του Πεντηκοσταρίου. Όπως η εκτενής περίοδος των 70 ημερών του Τριωδίου, που προηγείται του Πάσχα και λαμβάνει το όνομα της από το ομώνυμο λειτουργικό βιβλίο, έτσι και η μακρά περίοδος του Πεντηκοσταρίου λαμβάνει το όνομά της από το λειτουργικό βιβλίο "Πεντηκοστάριον" το οποίο περιέχει τις Ακολουθίες των συγκεκριμένων πενηνταεπτά ημερών, δηλαδή από το πρωί της Κυριακής του Πάσχα μέχρι και την Κυριακή των Αγίων Πάντων. 

Στην περίοδο αυτή, εκτός από την Κυριακή του Πάσχα, σημαντική θέση κατέχει η Κυριακή της Πεντηκοστής λόγω του συγκλονιστικού γεγονότος της επιφοίτησης του Αγίου Πνεύματος στους μαθητές του Χριστού, της έλευσης του Παρακλήτου στην ανθρωπότητα, και της επακόλουθης γέννησης της πρώτης Εκκλησίας (της μεγάλης χριστιανικής κοινότητας των Ιεροσολύμων) μετά την βάπτιση 3.000 πιστών την ημέρα εκείνη από τους μαθητές.

Οι 9 Κυριακές του Πεντηκοσταρίου

1. Κυριακή του Πάσχα

2. Κυριακή του Θωμά

3. Κυριακή των Μυροφόρων

4. Κυριακή του Παραλύτου

5. Κυριακή της Σαμαρείτιδος

6. Κυριακή του Τυφλού

7. Κυριακή των Πατέρων της Α' Οικουμενικής Συνόδου

8. Κυριακή της Πεντηκοστής

9. Κυριακή των Αγίων Πάντων

Γιατί όμως ονομάζουμε την περίοδο αυτή των 8 εβδομάδων που περικλείονται ανάμεσα στις εννέα παραπάνω Κυριακές ως "Πεντηκοστάριο" αν και διαρκεί περισσότερο από 50 ημέρες; Διότι για την Εκκλησία η πρώτη εβδομάδα που ξεκινάει την Κυριακή του Πάσχα και καταλήγει στην Κυριακή του Θωμά, η επονομαζόμενη και Διακαινήσιμος εβδομάδα, θεωρείται ως μία μόνο ημέρα: η ημέρα της Αναστάσεως του Κυρίου. Επομένως η όλη περίοδος εκτείνεται ουσιαστικά ακριβώς πενήντα ημέρες μετά την μία ημέρα της Διακαινησίμου εβδομάδας.

Όσον αφορά στη σχολική πραγματικότητα, η οποία βέβαια παραδειγματίζεται από τη Λειτουργική, ισχύει το εξής: μέχρι και την παραμονή της Αναλήψεως του Κυρίου, η οποία γιορτάζετε την τεσσαρακοστή ημέρα από το Πάσχα, κατά την πρωινή συγκέντρωση των μαθητών αντί της Κυριακής προσευχής ("Πάτερ ἡμῶν") λέγεται η Αναστάσιμη προσευχή.

ΑΝΑΣΤΑΣΙΜΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ

Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν,

θανάτῳ θάνατον πατήσας 

καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι 

ζωὴν χαρισάμενος. 

Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι, 

προσκυνήσωμεν ἅγιον, Κύριον,

Ἰησοῦν τὸν μόνον ἀναμάρτητον.

Τὸν Σταυρόν σου Χριστὲ προσκυνοῦμεν

καὶ τὴν ἁγίαν σου Ἀνάστασιν

ὑμνοῦμεν καὶ δοξάζομεν·

σὺ γὰρ εἶ Θεὸς ἡμῶν,

ἐκτὸς σοῦ ἄλλον οὐκ οἴδαμεν,

τὸ ὄνομά σου ὀνομάζομεν.

Δεῦτε πάντες οἱ πιστοί, προσκυνήσωμεν 

τὴν τοῦ Χριστοῦ ἁγίαν Ἀνάστασιν·

ἰδοὺ γὰρ ἦλθε διὰ τοῦ Σταυροῦ

χαρὰ ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ.

Διὰ παντὸς εὐλογοῦντες τὸν Κύριον,

ὑμνοῦμεν τὴν Ἀνάστασιν αὐτοῦ·

Σταυρὸν γὰρ ὑπομείνας δι᾿ ἡμᾶς,

θανάτῳ θάνατον ὤλεσεν.

Ἀναστὰς ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ τοῦ τάφου 

καθὼς προεῖπεν, 

ἔδωκεν ἡμῖν τὴν αἰώνιον ζωὴν 

καὶ μέγα ἔλεος.

Μετάφραση

Ο Ιησούς Χριστός αναστήθηκε από τους νεκρούς

καταπατώντας τον θάνατο με τον θάνατό Του

και χαρίζοντας τη ζωή

σε όσους βρίσκονταν στους τάφους.

Αφού υπήρξαμε θεατές της Ανάστασης του Χριστού

ας προσκυνήσουμε τον άγιο Κύριο Ιησού

που είναι ο μόνος χωρίς αμαρτίες.

Προσκυνούμε Χριστέ τον Σταυρό σου

και υμνούμε και δοξάζουμε

την αγία σου Ανάσταση.

Διότι Εσύ είσαι Θεός μας, 

εκτός από Εσένα  δεν γνωρίζουμε άλλο Θεό,

ομολογούμε το όνομά Σου.

Ελάτε όλοι οι πιστοί, ας προσκυνήσουμε

την αγία Ανάσταση του Χριστού.

Διότι, να, ήρθε χάρη στον Σταυρό

χαρά σε όλο τον κόσμο!

Ευλογώντας παντοτινά τον Κύριο

υμνούμε την Ανάστασή Του.

Διότι υπομένοντας για χάρη μας το Σταυρό

κατανίκησε τον θάνατο με τον θάνατό Του!

Αφού αναστήθηκε ο Ιησούς από τον τάφο

όπως είχε πει από πριν,

μας χάρισε την αιώνια ζωή

και τη μεγάλη (Του) αγάπη.

Είναι καλό όλοι οι μαθητές και όλες οι μαθήτριες να γνωρίζουν την όμορφη αυτή προσευχή, καθώς είναι από τις λίγες που είναι αφιερωμένη αποκλειστικά στο δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, στον Κύριο ημών Ιησού Χριστό, τον Υιό του Θεού. Ίσως σε κάποιους να φαντάζει δύσκολη η εκμάθησή της αλλά αν προσπαθήσουν πρώτα να την κατανοήσουν με τη βοήθεια της μετάφρασής της και αν μετά αφιερώσουν λίγο ποιοτικό χρόνο στο αρχαίο της κείμενο, θα διαπιστώσουν ότι δεν είναι τόσο δύσκολο να μάθουν αυτήν την όμορφη προσευχή που αναφέρεται στην Ανάσταση του Χριστού. Αν όμως ορισμένοι μαθητές αντιμετωπίζουν ακόμη και έτσι δυσκολία στην εκμάθησή της, μπορούν απλώς να προσπαθήσουν να μάθουν να διαβάζουν σωστά από μέσα το αρχαίο της (πρωτότυπο) κείμενο. Σε κάθε περίπτωση θα βγουν ωφελημένοι.

Χριστός Ανέστη! 

Χρόνια πολλά, με υγεία, δύναμη και πλούσια τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος στις ζωές όλων!